Türkiye’de enflasyon nedeniyle pekçok eserin fiyatı yükseliyor. Lakin son periyotta bilhassa limon fiyatlarında büyük bir artış var.
Bu yaz market ve pazarlarda limonun kilogram fiyatı 100 TL’ye kadar çıkıyor.
İstanbul Ticaret Odası’nın Temmuz ayı İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi’nde yer alan 242 eser ortasında fiyatı en çok artan eser de limon.
Bu endekse nazaran limonun fiyatı Temmuz ayında yüzde 53,34 oranında yükseldi.
Peki limon fiyatları neden bu kadar arttı ve kısa vadede düşmesi bekleniyor mu?
Fiyat artışının nedeni ne?
Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Ekonomi ve Siyaset Geliştirme Enstitüsü bilgilerine nazaran 2023/2024 piyasa yılında Türkiye’nin limon üretimi 2 milyon 325 bin ton oldu.
Bir evvelki yıla nazaran yüzde 76’lık bu artış geçen yıl ihtarlara neden olmuştu.
Rekoltenin bu kadar yüksek olması karşısında ortalarında Adana, Mersin ve Hatay’daki farklı ticaret ve ziraat odaları ile çiftçi birliklerinin bulunduğu 23 sivil toplum örgütü “narenciye krizine” karşı ikazda bulunmuştu.
Bu örgütler Kasım 2023’teki açıklamalarında yüksek rekolteye rağmen maliyetlerin altında seyreden üretici satış fiyatlarının dalı krize sürüklediğini, turunçgillerin kısmında kalmaması için daha fazla ihraç edilmesi ve ihraç için verilen dayanağın de ton başına 2.250 TL olması gerektiğini belirtmişti.
BBC Türkçe’ye konuşan Adana Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan, limon hasadının Ağustos’ta mayer cinsi limon ile başladığını, Eylül’ün ortasında enterdonat tipi limonların hasat edildiğini, Kasım ayında ise dikenli limon denilen cinsin toplandığını anlatıyor.
Doğan, dikenli limon hasadının Şubat’a kadar devam ettiğini, bu limonların kıymetli bir kısmının depoya girdiğini, bunların da yüklü olarak ya Nevşehir’deki mağaralarda ya da Mersin’deki soğuk hava depolarında saklandığını belirtiyor.
Tüketicilerin yaz aylarında satın aldıkları limon da Kasım ile Şubat ortasında depolanan limon oluyor.
Doğan, geçen piyasa devrinde olumlu hava şartları sonucu rekoltenin bir evvelki seneye kıyasla yükseldiğini, lakin düşük üretici fiyatları nedeniyle üretici ve tüccarın elindeki limonu satamadığını, limonların kollarda kaldığını, bu yüzden 2023’ten 2024’e geçerken depolara daha az limon konduğunu belirtiyor.
Doğan tıpkı periyotta mevsimlik tarım çalışanı zahmeti yaşandığını da söylüyor.
Bir de depoya giren limonların bir kısmının çürüdüğünü ekliyor.
Fiyatların depolarda az limon olmasından ötürü yükseldiğini belirtiyor.
Yetkililer ne diyor?
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, 7 Temmuz’da Sabah gazetesinde yayımlanan demecinde limondaki fiyat artışıyla ilgili şunları söyledi:
“Öncelikle bu sene o kadar bol bir üretim oldu ki 2022’de 4.3 milyon ton narenciye üretimimiz 7.2 milyon tona çıktı. Biz de çiftçimizin elindeki fazla narenciyeyi askerlerimiz ve kredi yurtlar kurumundaki öğrencilerimiz için bol bol aldık.”
“Ürün o kadar çok ki çiftçi toplayacak adam bulamıyor. Önemli bir elemansızlık sorunu var. Bu açık yabancı emekçilerle de kapatılamıyor. Örneğin bugün 25 bin Afgan çoban gitse tarım, hayvancılık kalmaz.”
“Limon 1-3 TL ortasında satılıyor diye ağaçta çürüdü. Toplananlar da Nevşehir ve Mersin’deki depolara alındı. Olağanda dört milyon ton alırlar, bu sene depolara bir milyon ton limon gelmiş.”
Ticaret Bakanlığı ekipleri yaz aylarında limon fiyatlarının yükselişine karşı Mersin ve Nevşehir’deki birtakım depolarda kontrol yaptı.
Yetkililer, Mersin’de hal kayıt sistemine bildirilmeyen 380 ton limon tespit ettiklerini söyledi.
Bakan Bolat, 7 Temmuz’daki demecinde “Hasada az vakit kaldığı için depocularda az limon var. Onlar da ucuza aldıkları eseri artırımlı satıyor. Kontrollerimiz bunları ürküttü. Baskınlarda hal kayıt sisteminde olmayan tonlarca limon ele geçirildi” dedi.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı da tıpkı periyottaki açıklamasında, “Son periyottaki fiyat artışının içeride limon olmamasıyla ilgili hiçbir istikameti yok. Burada fahiş fiyat konusu var. Onda da ticaret bakanlığımız her vakit olduğu üzere çok önemli bir biçimde üzerine gidiyor” diye konuştu.
Fiyatlar ne vakit düşecek?
Ticaret Bakanı Bolat da Sabah gazetesindeki demecinde, yeni hasadın Ağustos ayının başında olduğunu, limon fiyatının bu periyotta olağana döneceğini söz etmişti.
Turunçgil Kesim ve İhraç Tarihleri Belirleme Komitesi, 12 Ağustos’ta toplanarak mayer limon kesim ve ihraç tarihlerini belirleyecek.
Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Doğan, Mayer cinsi limon hasadının olağanda 20 Ağustos üzere başladığını söylüyor.
Ama bu sene fiyatların yüksekliğine karşı iç piyasayı regüle etmek, tüketicileri limonsuz bırakmamak için üreticilerin erken hasada başladığını anlatıyor.
Zira şu anda piyasada tüketilen, geçen periyottan kalma depodaki limonun artık azaldığını söylüyor.
Doğan, bu sene havaların çok sıcak gitmesinin de birçok eser için hasatın daha erken yapılmasını mümkün kıldığını belirtiyor.
Limonun kesim ve ihraç tarihleri 12 Ağustos’ta belirlenecek olsa da yetkililerin, piyasadaki durumdan ötürü erken hasada pürüz olmadığı anlaşılıyor.
Doğan erken hasatla birlikte raflardaki limon fiyatlarının düşmesini beklediklerini söylüyor.
Bununla birlikte rekoltenin bu sene geçen seneye nazaran daha düşük olacağını iddia ettiklerini, bu yüzden bu durumun fiyatların düşüş oranını etkileyebileceğini ekliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) iddialarına nazaran 2024 yılında limon üretiminin 1,9 milyon ton olması bekleniyor.